بررسی موضوع قدرت در مدایح عصر غزنوی

شعر مدحی از نخستین موضوعات مورد توجّه شاعران از آغاز پیدایش شعر فارسی به شمار می-رود. بر مبنای خصایص تاریخی ایران و بازتاب مسائل اجتماعی- سیاسی آن در ادبیات فارسی، مدیحه-گویی از موضوعات و شاخصه های ادبی مورد نظرو علاق? شاعران پارسی گوی بوده است. به طوری که تا مدّت ها مهم ترین موضوع شعر پارسی و عرصه ای مناسب برای رقابت شاعران درباری به شمار می آمد. نگاهی به ادوار شعر مدحی بیانگر عصری روشن در شعر درباری است که همزمان با روی کار آمدن غزنویان در اواخر قرن چهارم و اوایل قرن پنجم هجری است. عصر زرّین مدیحه سرایی در این ایّام با تشویق پادشاهان و تمایل شاعران برای دست یابی به ثروت و موقعیت بهتر شکل می گیرد و شاعران یکی پس از دیگری به رقابت با یکدیگر می پردازند. تمایل به برتری و قدرت طلبی پادشاهان غزنوی این امکان را برای شعرا فراهم آورد تا آنها بتوانند با ترسیم چهره ای اسطوره ای و بی بدیل در موضوعات گوناگون مثل سخاوت، حلم، قدرت و غیره رضایت ممدوحان خویش را فراهم آورند. در این میان فرّخی سیستانی، عنصری بلخی و منوچهری دامغانی سرآمد شاعران عصر غزنوی به شمار می-آیند. قدرت، از میان موضوعات مطرح شده دربار? مدح ممدوحان اصلی ترین و پربسامدترین موضوعی است که به صورت های گوناگون در دیوان سه شاعر دیده می شود. زبانی که غالب شعرای درباری و از جمله سه شاعر مورد نظر برای ستایش ممدوحان خویش برمی گزیدند با گزافه گویی و مبالغه همراه بود به طوری که شعرا بدون هیچ ابایی و با هدف برکشیدن ممدوح خویش از آن برای رسیدن به مقاصد مالی و جایگاه خویش نزد آنها سود می جستند. در این پژوهش نخست مفهوم قدرت از دیدگاه علوم سیاسی و جامعه شناختی مورد بررسی قرار می گیرد. آن گاه با در نظرگرفتن این مفاهیم به تحلیل تاریخی قدرت در عصر غزنوی پرداخته می شود. در مرحل? بعد به توضیح زندگی نام? شاعران مورد نظر مشغول شده و با ارائ? تاریخچ? مختصری در مورد مدح در زبان پارسی به سراغ اشعار مدحی این شاعران رفته و در نهایت با تجزیه و تحلیل موضوع قدرت از لحاظ محتوایی و ادبی و نتیج? حاصل از فصل های مختلف به این تحقیق پایان می دهیم. واژه های کلیدی: مدح، قدرت، عصر غزنوی، فرّخی سیستانی، عنصری بلخی، منوچهری دامغانی.